Շուտով

Ինչ կասեք մեր նոր պռոեկտի մասին: Մեր եգիպտական բլոգ ավելացելլա մի մարդ դուք հաղորդման ընթացքում կհակկանաք դրա համր դա կմնա անակնկալ: Ֆիլմում կան տարբեր մարդիկ, բայց բոլորը մեր դպրոցից են :D

Կեպրի

Կեպրի
Կեպրի (Կեպերա, Կեպեր, Կեպրա, Չեպրի), հին եգիպտական աստված ։ Կեպրին ասոցացվում էր բզեզի հետ, քանի որ բզեզը գոմաղբից գնդեր է պատրաստում, գործողություն, որը եգիպտացիները համարում էին արեգակը երկրի շուրջը պտտող ուժերի խորհրդանիշ։ Այսպիսով Կեպրին համարվում էր արեգակնային աստված։ Բզեզի ձվերը ձևավորվում են գոմաղբի մեջ և դուրս են գալիս այնտեղից արդեն լիարժեք ձևավորված։ Կեպրին նույնպես ներկայացնում էր ստեղծումը և վերածնունդը և անմիջականորեն կապված էր ծագող արևի և աշխարհի առասպելական ստեղծման հետ։ Կեպրի անունը կապված է եգիպտական "կեպեր" բառի հետ, որը նշանակում է "ստեղծել" կամ "գոյանալ"։ Կեպրիին նվիրված ոչ մի պաշտամունք չկա և նա ստորադասվում է արեգակի աստված Ռային ։ Կեպրին և արեգակնային մյուս աստված Աթումը բնութագրվում էին Ռայի կերպարով. Կեպրին առավոտյան ծագող արևն էր, Ռան կեսօրին ջերմացնող արևը, իսկ Աթումը երեկոյան արևը ։ Կեպրին հիմնականում պատկերվում էր բզեզի տեսքով, չնայած որոշ գերեզմանների նկարների և դամբարանների պապիրուսների նա ներկայացվում է որպես մարդ՝ բզեզի գլխով։ Եգիպտացիները բզեզի տեսքով ամուլետներ էին կրում, որը խորհրդանշում էր Կեպրիին ։

Ամունեթ և Ամոն

Ամունեթ և Ամոն
Ամոն, Հին եգիպտոսում սկզբնապես արևի աստված, այնուհետև՝ աստվածների թագավոր և փարավոնների իշխանության հովանավոր։
Ամունեթ, Ամոնեթ, Ամաունեթ, հին եգիպտական դիցաբանության օդի և քամու, անտեսանելի ուժերի, ծեսերի ու փարավոնի ընտանիքի պաշտպան աստվածուհի, Օգդոադի աստվածներից մեկը և Ամոնի կողակիցը, նաև նրա կանացի հիպոստասը։ Նրա անունը նշանակում է «կին՝ թաքնված մեկը», որը պարզապես Ամոնի անվան կանացի ձևն է։ Հավանական է,

որ նա երբեք էլ չի եղել ինքնուրույն աստվածություն, քանի որ նրանց մասին ցանկացած հիշատակման մեջ երկուսի անունն էլ մշտապես հանդես է գալիս միասին։ 12-րդ դինաստիայի շրջանում (մոտ մ.թ.ա. 1991-1803 թթ.) Ամունեթը մնացել էր ստվերում, Ամոնի կողակից հիշատակվում է Մուտը, բայց նա մնում էր տեղական կարևորություն ունեցող աստվածուհի, օրինակ՝ Թեբեի շրջանում, որտեղ երկրպագում էին Ամոնին և որտեղ Ամունեթը հանդես էր գալիս որպես փարավոնի պահապան։
Ամոնի պաշտամունքի կենտրոն Կարնակում քրմերը ծառայություններ էին մատուցում նաև Ամունեթի համար։ Աստվածուհուն նվիրված ծեսերը արքայական արարողությունների մաս էին կազմում, օրինակ՝ Սեդ տոնի ժամանակ։
Ամունեթը պատկերվում էր օձի գլխով կամ օձակերպ, և կամ էլ կնոջ կերպարանքով, ով կրում էր Կարմիր թագ։
Կարնակյան վերջին տեքստերում Ամունեթը նույնացվում էր Նեյթի հետ, չնայած նա հիշատակվում էր առանձին աստվածություն ավելի ուշ՝ Հելլենական Եգիպտոսի շրջանում (մ.թ.հ. 323-30 թթ.) ։

Աթում

Աթում (Աթեմ կամ Թեմ), եգիպտական առասպելաբանության մեջ կարևոր աստված։ Տարբեր կարծիքներ կան Աթում անվան վերաբերյալ։ Միգուցե այն սերում է "tem" բառից, որը նշանակում է "վերջացնել" կամ "ավարտել"։ Սակայն այն մեկնաբանվում է որպես "ամբողջական" և նաև "աշխարհը ավերող". աշխարհի ստեղծման փուլից հետո նա այն վերածում է ջրային քաոսի։ Քանի որ նա պատկերվում էր որպես աշխարհի ստեղծման հիմնական նյութ, ապա բոլոր աստվածներն ու ամենը ստեղծվել են նրա մարմնից։ Աթումը համարվում է վաղ շրջանի ամենակարևոր աստվածներից մեկը։ Բուրգերի ձեռագրերում նա պատկերված էր որպես և արարիչ և թագավորի հայր։ Հելիպոլիտանյան արարչական առասպելում Աթումը համարվում է առաջին աստվածը։ Նա ինքն իրեն ստեղծել է թմբին նստած՝ հին ջրերից։ Հին առասպելներում նկարագրվում է, որ Աթումը ստեղծել է Շու աստծուն և աստվածուհի Թեֆնութին՝ թքելով նրանց իր բերանից։ Հին Թագավորության եգիպտացիները հավատում էին, որ Աթում աստվածը մահացած թագավորների հոգիները բարձրացնում էր դեպի աստղալից երկինք։ Նա նաև համարվել է արեգակնային աստված. ասոցացվում է Ռա աստծու հետ։ Նա համարվել է երեկոյան արևը, Ռան՝ կեսօրյա արևը, իսկ Կեպրի աստվածը՝ առավոտյան արևը։ [5] Մահացածների գրքում (որը արդի էր հունական-հռոմեական ժամանակաշրջանում ) ասվում է, որ Աթումը վերածնվել է քաոսային ջրերից՝ օձի տեսքով։ Աթումը համարվում է նախագոյության և հետգոյության աստված։ Աթումը առաջինն է, որը վերածնվել է խավարից և անվերջանալի ջրային անդունդից, որը գոյություն ուներ նախքան աշխարհի ստեղծումը։ Նա այս քաոսում միայնակ ստեղծում է իր երեխաներին՝ առաջին աստվածներին։ Նա առաջին աստվածներին ստեղծել է փռշտալով կամ, որոշ դեպքերում, իր սերմնահեղուկից (Շու աստված և Թեֆնութ աստվածուհի)։ Աթումի որդին և դուստրը, չդիմանալով գայթակղությանը, գնում են ջրերը բացահայտելու և անհետանում են մթության մեջ։ Չհամակերպվելով կորստի հետ՝ Աթումը հրեղեն սուրհանդակ (Ռայի Աչքը) է ուղարկում իր երեխաներին փնտրելու։ Նրանց վերադառնալուց հետո այն արցունքի կաթիլները, որ թափեց Աթումը, դարձան առաջին մարդկային արարածները։ Աթումը սովորաբար պատկերված է որպես մարդ, որը կրում է թագավորական գլխաշոր կամ Վերին և Ստորին Եգիպտոսի սպիտակ և կարմիր թագը։ Որոշ դեպքերում նա պատկերված է օձի տեսքով, ինչպես նաև երբեմն հանդիպում է
մանգուստի, առյուծի, ցուլի, մողեսի կամ կապիկի տեսքով։ Աթումի պաշտամունքը կատարվել է Հելիոպոլիս քաղաքում։

Իսիդան

Իսիդան հզոր հին աստվածուհիներից մեկն է, որը դառցել է կանացիության և մայրության եգիպտական իդեալի հասկացողության օրինակ: Նա համարվում էր Օսիրիսի քույրը և կինը, Գոռի մայրը, համատեղ փարավոններին, որոնք համարվում էին բազեագլուխ աստծո երկրային փոխակերպումները:Լինելով շատ հին, Իսիդայի պաշտանմունքը գալիս է Նեղոսի դելտաներից:Այնտեղ է գտնվում Խեբեթ աստվածուհու հնագույն պաշանմունքային կենտրոններից մեկը: Հույների կողմից անվանված Իսեյոն, որը հիմա գտնվում է ավերակների տակ: Զարմանալի է, ամենասկզբից նա եղել է Սեբենիտայի տեղական աստվածությունը, բայց արդեն <<Բուրգի տեքստերում>> նշվում է այդ աստվածուհու արմատական դերը, ընդհանուր եգիպտական պանթեոնում: Սկզբից ասոսացվելով Գոռոմ աստծո հետ, Օսիրիսի ժողովրդական պաշտանմունքի աճի հետ, Իսիդան արդեն հանդես է գալիս, որպես Օսիրիսի քույրը և կինը ու Գոռի մայրը: Նրա սկզբնական գծերը նոր թագավորության ժամանակահատվածում տեղափոխվում են Հատոր աստվածուհու վրա: Իսիդայի Գելիպոլյան համակարգում:

Չկարողացաք գտնել առջին թողարկման առաջին տեղը, բայց ստացվեց շատ լավ չստացվաց կադրեր ։)

Բարև ձեզ մենք ցանկանում ենք ձեզ պարգևել մեր առաջին թողարկումը, բայց չենք կարողանում, այս օր Ռա թիվին փորձեց նկարել ձեզ առաջին թողարկումը, բայց դեռ առաջին թողարկում մենք միամիտ նկարեցինք առաջին թողարկման չստցված կադրեր, երբ մենք նայեցինք դրանք ցանկացանք տեղադրել մեր կախարդական բլոգը, որպեսզի դուք տեսնեք մեր չստացված կադրերը, օրինակ՝ դուք կարող եք տեսնել թե ես ոնց եմ վախեցնում Նազելիին, կամ տեսնել թե Նազելին ոնց է մոռանում իր տեկստը և լավ պարում, կամտեսնեք թե մեր ամբողջ օպերատրով , մասնակիներով, նկարողով և անցնող մարդկանց հետ ինչպես ենք պարում։

ԵՎ խնդրում ենք comment դաշտում գրեք ձեր կարծիքները ։

Եգիպտական կռիվ

Այսօր ես և Ալենը կռվել ենք: Ալենը ասում է, որ Անուբիսը ավելի լավն է և հզոր է քան Իսիդան, իսկ ես ասում եմ, որ Իսիդան ավելի հզոր է քան Անուբիսը:

Նրանց մասին կարող եք կարդալ մեր բլոգում:

  

Իսիդա

Անուբիս

Մենք խնդրում ենք comment դաշտում գրեք ձեր կարծիքը:

Նույն մարդը կարող է քվեարկել երկու անգամ:

Քվեարկությունը կավարտվի չորեքշաբթի ժամը 12:00

Բաստ

Բաստը կամ Բաստետ Հին Եգիպտոսում աստվածուհի էր ուրախության, զվարճության և սերի, կանանցային գեղեցկության , պտղաբերության և կենցաղային, որին ցույց էին տալիս կատվի կամ կնոջ կատվի գլխով: Հին դինաստիայի ժամանակ, մինչև ընտելացնելը կատուին, նրան ցույց էին տալիս վագրի տեսքով:

Նրա հայրը- Արևն էր, իսկ մայրը- Հատորը-Լուսինը:  Նուտը աստվախուհի է երկնքի- նրա քույրն է, իսկ նրա եղբայրը- Հոնսուը որը վռնդում էր չար հոգիներին: Նրա ամուսինը-Բեսն է:

Բաստի կենտրոնի երկրպագուները, լուս եկավ, որին պատմում է XXII դինաստիայի (Բուբաստիդով) X-VIII դարում մ.թ.ա- Բուբաստիս քաղաքը: Ատռիբուտ Բաստ- երաժշտական գործիք սիստռոմ: Հաճախ աստվածուհին նկարագրված էր որպես կին կատվի գլխով, նրա ձեռը բռնած սիստր, իսկ նրա ոտքը չորս կատվի ձագ էր: Այդպես անձնավորված եգիպտացիքիաստվածուհի պտղաբերության: Բաստի տղան- Մաքսեսը: Մի քանի տեղերում Բաստը հայտնաբերել է Մուտ, Տեֆնուտ, Սեխմետ և Հատոր:

Հետաքրքիր փաստեր փարավոն-թագուհու` Հաթշեպսուտի մասին

Իսկ դուք գիտեիք, որ Բոստոնի գիտնականները ապպացուցել են, որ ամենահայտնի Եգիպտոսի թաուհի Հեփշուտինը սպանել է ինքն իրեն ՝ չարաշարելով կոմսետիկը և մաշկի բուժիչ միջոցնները: Գիտնականները սա հայտնաբերել են ուսումնասիրելով թագուհու կոմսետիկայի տարրանը, որը մինչ այսօր գտնվում է եգիպտաբաննության թանգարանում:

Այդ տարրայի նյութի բաղադրության մեջ մտնում էին ճարպային թույներ, արմավի յուղ ևմուսկանդային պնդուկ: Ասֆալտը և կրեոզոտը գտնվում են այդ թույնի մեջ նույնպես, որոնք այնժամանակներում օգտագործում էին էկզեմանների բուժման համար: 

Բայց ամենահետաքրքիրա այն է, որ այդ նյութի մեջ գտնվում է աշխարհի ամենավտանգավոր կոնցերեգենը՝ բենզոպիրենային ծծումբ: Ինչպես հայտնի է, ծխողների մոտ, սա է առաջացնում քաղցկեղ:Դատելով հայտնագործություններից՝ Հաթշեպսուտը բավականին ինտենսիվ էր օգտագործում այս միջոցը, ինչի արդյունքում էկզեմաների փոխարեն մաշկի քաղցկեղ էր վաստակել: Եթե հաշվի առնենք տարբեր պատմական ամփոփումնները, ապպա թագուհու մահվան պատճառը հենց այս հիվանդությունն է: 

Երբ գիտնականները հայտնաբերեցին Հափշեպուտի դամբարանը 1903 թվականին, գիտնականները տեսան որ թագուհի փարավոնի սարկոֆագը դաարկ է: Որոշ ժամանակ անց հարակից սենյակներից մեկում հայտնաբերեցին երկու մումիա, մեկը սարկոֆագում մյուսը հատակին: 

Հնէաբանները սկզբում ավելի կարևորեցին սարկոֆագի միջի մումիան (որն ինչպես հետո պարզվեց, թագուհու դայակն էր), և այն իրենց հետ տարան, իսկ մյուսը այդպես էլ մնաց գետնին, մինչև այն տասնամյակներ անց չհայտնաբերեցին: Հնէաբան Զահի Հավասսը այն վերստին պատահաբար հայտնաբերեց և հասկացավ, որ մումիան այդքան էլ սովորական չէ, որքան դա թվացել էր առաջին գտնողներին: Նա ուշադրություն դարձրեց այն հանգամանքին, որ մումիայի ձախ ձեռքը սեղմված էր սրտին. այդ կերպ հուղարկավորում էին բացառապես 18-րդ դինաստիայի փարավոններին ու նրանց կանանց:Մի՞թե դա Հաթշեպսուտ էր: Ինչպե՞ս ստուգել դա: Հավասսը հիշեց, որ 1880 թվականին մի արկղիկ էին գտել` մեջը թագուհու ատամ… և իսկապես, այդ ատամը իդեալապես տեղավորվեց մումիայի պակասող ատամի բնում: Հետագայում նաև գենետիկական փորձաքննությունը հաստատեց, որ մումիան հենց փարավոն-թագուհուն էր պատկանում:

Հերակլեոն՝ կորած եգիպտական քաղաք

Պատմության մեջ, չափազանց մեծ դեր խաղաց `Հերակլեոն եգիպտական հինավուրձ քաղաքի բացահայտումը: Նրան դարերով համարում էին լեգենդ, քաղաք, որը անսահման հարստություն ուներ, որի մասին նշել է Հերոդոտոսը` Պարիսի և Ելենա Տրոյացու այցելության ժամանակ, բայց ցավոք Հերակլեոնը թաղվել էր ջրի տակ: Այն ենթադրվում էր նավահանգիստ էրբոլոր նավերի համար, որ մտնում էին Եգիպտոս հունական աշխարհից:Ըստ հույների նրան նաև ասում էին Տեոնիա, անհետացել է երկրի երեսից մոտ 1200 տարի առաջ, իսկ հիմա ինչ ուրախություն է, որ այն գտնվել է: Գոնե լավ, որ գոնե այս քաղքը անեծք չունի :P :Քաղաքը գտնվում է 11-ից 15 կմ տրամագծով հետազոտական տարածքում` Աբոուկիր ծովածոցի արևմտյան մասում:

Հետազոտությունների ժամանակ գտել են՝
- Ավելի քան 64 նավերի մնացորդներ` խորտակված և ծածկված ավազի և կավի հաստ շերտով,
-Ոսկե մետաղադրամներ և կշռաքարեր՝ պատրաստված բրոնզից և քարերից,
-Հսկայական 5 մետրանոց արձաններ և հարյուրավոր փոքր արձաններ` նվիրված ավելի ստորադաս աստվածների,
-Հսկայական քարե սալեր, որոնք վերագրվում են և՛ Հին Հունաստանին, և՛ Հին Եգիպտոսին,
-Տասնյակ փոքր կրաքարային սարկոֆագներ, որտեղ ենթադրվում է, որ եղել են մումիֆիկացված կենդանիներ,
-Ավելի քան 700 հինավուրց խարիսխներ:

Օսիրիսի երկրորդ կյանքը

Իսիդան պահում էր այլանդակված Օսիրիսի մնացորդները:
- Գերազանց յերիտասարդ, ետ արիր քո տունը, հետ արիր քո քրու, քո կնոջ մոտ- կարդում էր աստվածուհին- ես կանչում եմ քեզ և լալիս եմ այնպես, որ իմ լալը լսվում է երկնքում, բայց դու չես լսում իմ ձայնը: Բայց ես քո քույրն եմ, որին դու սիրեցիր երկրի վրա: Ախր դու սիրում էիր մենակ ինձ, եղբայր իմ, օ եղբայր իմ: ..
Աստվածները լսեցին Իսիդայի լալը: Հպար Տոտը, դառնալով իբիս թռչունը, թռչելով եկավ: Իսկ արև աստված Ռան ուղղարկեծ նրան  մեռած մարդկանց հովհանավորի Անուբիսին, ում գլուծը շակալի գլուխ էր: Այստեղ եղել է նաև յերիտասարդ Հորը, որի սրտում ավելի էր վառվոմ բորբոքված ծարավ վրեժխնիր հորը: Անուբբիսը նրանց օգնությամբ նորից հավագեց Օսիրիսը մարմինը, զմսռեց, փաթաթեցին նրան բինտերով և կտորներով և արեցին արրարողությոնը, որը մինչ հիմա ուղղարկում էին մահացած եգիպտացիներին: Իսկ Իսիդան դառնալով թռչուն, ծածանեց թևերով, նետեց պարարտ իլ, դառնալով փոշի, և դա շնչեց Օսիրիսին երկրորդ կյանքը: 
Բայց ամենա բարի և սիրելի մարդկանց արգան և աստվածը չցանկացավ մնալ երկրի վրա: Նա սկսեց ղեկավարել մահացածների թագավորությունում: Դրանից հետո նրան ասում էին անդրշիրիմյան կյանքի Տեր, տերը անմահության և մահացածների, իսկ սև շակալ Անուբիսը դարձավ նրա առաջին օգնականը, ով կշռում էր սիրտը արդարության կշեռքին, հետո մահացածները ստանում էին անվերջ կյանք հատուցում առաքինության կամ պատժի իրենց մեղքերը:       
      

Եգիպտացիները տեսել են Օսիրիսի հարությունը գրավական անվերջ կյանքի: Մումիացրել մահացածին, մածելով, որ և նա, ինչպես Օսիրիսը կյանք կգա ուրիշ երկրում: Նաև նրանց ասում էին <<Օսիրիս>>:
  

Ամատ

Ամատը-«խժռող»- եգիպտական դիցաբանությունում հրեշ (նաև հաշվեհարդարի և մեղքերի աստվածուհի), խառնած մասերով կոկորդիլսի, առյուծի և գետաձիի(հաճախ նա նկարագրված է գետաձիի ձևով, առյուծի թաթերով, բաշով և կոկորդիլոսի գլխով): Ասում էին, որ Ամատը ապրում է Դուատեում(անդրշիրիմյան թագավորությունում) (Դուատի մասին շուտով կլինի): Ամատը հաճախ հայտնվում է դատավոր Օսիրիսի դատում որպես «խժռող հոգիների», խժռող մեղսավորներին: Ամատին կարելի էր նաև ասել Ամմիտ և մի քանի ուրիշ անուններ: Ամատը խժռում էր սրտեր և հոգիներ: Եթե Ամատը դուրս գա և գրավի երկիրա, ապպա դրա համար նրան պետք է լինելու հինգ մեղսավորներ (մարդկանց, նախանձ, ագահույթյան, հպարտության ու զարյութի) : Որպիսի տեղափոխվի կենդանի աշխարհ պետք է 4 գտածոյ, որ կազմի մի իր-Անուբիսի գավազանը: Երբ Ամատը դուրս գա երկիր, ապպա նա կբերի անվերջ փոթորիկ: Այդ ժամանակ լավ բան անելը կլինի մեղք, իսկ մեզք գործելը ՝լավ գործ: 

Նորից Մաատը, բայց այս անգամ տեսանյութ ;)

Մաատ

Մաատը ( ) Հին Եգիպտոսի աստվածուհի է ճշմարտության, արդարության, էթիկայի, համերաշխության, աստվածային հաստատման, հավասարակշռության, կարգի, իմաստության, գիտելիքի, արդարադատության, օրենքների, բարոյականության, կարգավորող և տարեկան փուլերի: Մաատը նկարագրված էր նստած աղջկա պես, իսկ գլխին ջայլամի փետուր, երբեմոն թևավոր: Մաատը Տոտի կիններ- Հին Եգիպտոսում մտածում էին, որ ճիշտը և իմաստությունը լավ զույգ է:
Մաատը տիեզերական կարգում գրավում է մի մեծ աստվածային կարգ ու օրենք, նվիրյալ աշխարասեր Մաատ աստվածը երկիրը ստեղծեծ համաձայն որի փոխվում են մեկը մյուսի հետեևիծ տարվա եղանակները, տիեզերքում շարժվում են աստղերը և մոլորակները, իրականանում են կապը ասծու և մարդկանց միջև: Ըստ Մաատի երևակայությանը տիեզերքը իրենից ներկայացնում է առանցք, հին եգիպտացիների պատկերացումները տիեզերքի և հիմնական էտիկայի աշխարատեսակները: Ըստ օրենքի, ինչպես բոլոր աստվածները, սկզբնական ժամանակ թևավոր Մաատը եղել է մարդկան մեջ, որոնց մեղքերի պատճառով ստիպված հետեվել է երկնքի ասծուն իր Ռա հոր օրինակին: Եկրի կարք ու կանոնի պահպանությունը Մաատը վերցնում է իր վրա, ինչպես նաև հասարակության համախմբակցութոյւնը, այն ինչ որ ամենակարևորն է թագավորի հավատարմությունը, հասարակ մախկանացումների արարգները: Երկրի վրա աստվածների հաստատված օրենքով թագավորը ենթարկվում է Մաատին և նրա ընդունած սովորություններին, հաղթական զինվորները և անձնական հավատարմության վերացնում է Իսեֆետ-խաուս, սուտը, ավերվածություները: Տաճարում ամենօրյա աղոթքների ժամանակ Մաատը և նրա աղջկա արև արձանը զարդարված է ջայլամի փետուրներով թագավորը դառնում է նորից ու նորից տիրակալ իր սկզբունքներով, հաստատուն ենթարկվելով իր նախնիների փորձին և կյանքի հմտության վրա:

Եգիպտոսի մշակույթը

Պատմության, ողջ ընթացքում առանձնահատկություն է եղել պչնամոլության մարդկությանը բնորոշումը և հին եգիպտացիները այս առումով ամենևին էլ բացառություն չեն եղել:Հին Եգիպտոսում շպարը մեծ քանակությամբ օգտագործում էին ինչպես կանայք այդպես էլ տղամարդիկ:Նրանք մտածում էին, որ այդ կերպ նրանք ստանում են Հորուս և Ռա աստվածների պաշտպանությունը:Շպարը պատրաստում էին տարբեր ապարների փոշիներից և հատուկ լուծույթներից, ինչից հետո այն առատորեն քսվում էր աչքերի շուրջ՝ փայտից, ոսկորից և այլ նյութերից պատրաստված շպարման համար նախատեսված հատուկ գործիքներով։ Կանայք նաև կարմիր էին ներկում նրանց թշերը, իսկ նրանց ձեռքերն ու ոտքերի եղունգները գունավորում էին հինաշով: Եգիպտացիները մտածում էին, որ շպարը ունի բուժիշ հակություն և նրանք այդքան էլ սխալ չեին, ժամանակակից հետազոտողները հետազոտել են, որ բաղադրության մեր կապար պարունակող շպարը, որը իիստ տարածված էր Նեղոսի ափերին, օգնում էր խուսափել աչքերի ախտահարումից:

11 բան, որ դուք հավանաբար չգիտեիք Հին Եգիպտոսի մասին

Հին Եգիպտոսը մոտ երեք հազարամյակ շարունակ աշխարհի ամենազարգացած քաղաքակրթություն ունեցող երկիրն էր և այնպիսի հարուստ մշակույ թղեց իրենից հետո, որ մի ամբողջ առանձին գիտություն ստեղծվեց հետագայում, որն ուսումնասիրում էր բացառապես Հին Եգիպտոսը՝եգիպտագիտությունը: Եգիպտական արվեստը, ճարտարապետությունը և թաղման յուրահատուկ ձևերը հիացմունք են առաջացնում ու քիչ թե շատ հայտնի են, այնուամենայնիվ, կան բազմաթիվ հետաքրքիր փաստեր բուրգերի շինարարների մասին, որոնք դուք հնարավոր է, որ չգիտեիք: Ձեզ եմ ներկայացնում 11 նման փաստ Եգիպտոսի մասին:

1.Կլեոպատրան եգիպտացի չէր

Ինչպես և Տուտմոս փարավոնը, Կլեոպատրան ևս եգիպտացի չէր և սերում էր հունա-մակեդոնական ազնվազարմ նախնիներից, որոնք հաստատվեցին Եգիպտոսում հատկապես Ալեքսանդր Մակեդոնացու հետնորդներից մեկի՝ Պտղոմայոս 1-ինի շնորհիվ։ Պտղոմայոսյան արքայատոհմն իշխեց Եգիպտոսում Ք.Ա. 323-30թթ. և այս արքայատոհմի ներկայացուցիչների մեծամասնությունը հավատարիմ էր հունական ավանդույթներին ու մշակութային տարրերին։ Կլեոպատրան առանձնանում էր նաև նրանով, որ նա այս արքայատոհմի առաջին ներկայացուցիչներից էր, որ խոսում էին եգիպտերեն և ոչ հունարեն։

2. Աշխարհի ամենառաջին խաղաղության պայմանագրերից մեկը եգիպտացիներն են կազմել:

Մոտ երկու դար շարունակ Եգիպտոսը պատերազմում էր Խեթական տերության հետ՝ Սիրիայի վերահսկողության համար։ Այս կոնֆլիկտի ընթացքում տեղի ունեցան հին աշխարհի մի շարք խոշորագույն ճակատամարտեր, ինչպիսիք է Ք.Ա. 1274թ. տեղի ունեցած Քադեշի ճակատամարտը, բայց մինչ Ռամզես 2-րդի իշխանության գալը կողմերից և ոչ մեկը չէր կարողանում վճռական առավելության հասնել հակառակորդի նկատմամբ։

Այնուամենայնիվ, իրավիճակը փոխվեց, երբ ինչպես եգիպտացիներին, այնպես էլ խեթերին սկսեցին սպառնալ այլ ազգեր, և Ք.Ա. 1259 թվականին Ռամզես 2-րդը ու խեթերի արքա Հաթթուսիլիս 3-րդը կնքեցին պատմական քրոնիկներում արձանագրված առաջին հաշտության պայմանագրերից մեկը, որով սահմանվում էր, որ հին աշխարհի այս երկու գերտերությունները ոչ միայն կդադարեցնեն թշնամանքը, այլև կսատարեն միմյանց՝ երրորդ կողմի ներխուժման դեպքում։ Այս պատմական պայմանագրի կրկնօրինակը կարող ենք տեսնել ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի սրահում։

3. Եգիպտացիները սիրում էին սեղանի խաղեր

Երկար աշխատանքային օրվանից հետո հին եգիպտացիները սիրում էին հանգստանալ՝ խաղալով տարբեր սեղանի խաղեր։ Հայտնի են մի քանի այդպիսի խաղեր՝ Մեհեն, Շներ և շնագայլեր, իսկ ամենատարածվածը Սենետ խաղն էր։ Այս խաղը մոտ 6 հազար տարվա պատմություն ունի, և այն խաղում էին 30 վանդակ ունեցող տախտակի վրա։ Ամեն խաղացող դասավորում էր խաղաքարերը և շարժում էր դրանք առաջ՝ զառ նետելուց հետո։ Ճիշտ է, պատմաբանները մինչ օրս էլ վիճում են այս խաղի օրենքների վերաբերյալ, բայց այն, որ Սենետը խիստ տարածված էր, ոչ ոք չի վիճարկում։ Օրինակ՝ Նեֆերտիտի թագուհին պատկերված է այս խաղը խաղալիս, իսկ մի շարք փարավոնների, այդ թվում նաև Թութանհամոնի հետ, թաղված են եղել նաև Սենետի խաղատախտակներ և ֆիգուրներ։

4.Եգիպտացի կանայք ունեին բազմաթիվ ազատություններ ու իրավունքներ

Թեև եգիպտացի կանայք նոմինալ համարվում էին տղամարդկանց ենթականեր, նրանք օժտված էին մի շարք իրավական ու ֆինանսական ազատություններով ու իրավունքներով։ Նրանք կարող էին անշարժ գույք գնել կամ վաճառել, լինել դատավոր, կտակներ կազմել և անգամ օրինական պայմանագրեր կնքել։ Եգիպտացի կանայք, ի տարբերություն իրենց ժամանակակից այլ ազգերի կանանց, կարող էին ունենալ գրեթե բոլոր այն աշխատանքները, որոնք ունեին տղամարդիկ, ընդ որում, նրանց պարտավոր էին վարձատրել նույնքան, ինչքան տղամարդկանց։ Ի տարբերություն իրենց հույն ժամանակակիցների, որոնք իրենց ամուսինների սեփականությունն էին, եգիպտուհիներն իրավունք ունեին ամուսնալուծվել և կրկին ամուսնանալ, իսկ գիտությանն այժմ հայտնի են դեպքեր, երբ եգիպտական զույգերի մեջ տեղ են գտել ամուսնական պայմանագրերի կնքման դեպքեր։ Այսպիսի պայմանագրերում, որպես կանոն, նշվում էր ողջ այն ունեցվածքն ու գույքը, որ կինը իր հետ որպես օժիտ էր բերել և երաշխավորվում էր, որ ողջ այդ ունեցվածքը կշարունակի պատկանել նրան՝ ամուսնալուծության դեպքում։

5.Եգիպտացի աշխատավորները հայտնի էին գործադուլներ կազմակերպելու համար

Չնայած այն հանգամանքին, որ իշխող փարավոնն ուներ կենդանի աստծո կարգավիճակ, դա չէր խանգարում եգիպտացի աշխատավորներին հաճախակի անցկացնել բողոքի ակցիաներ՝ աշխատանքային պայմանները բարելավելու պահանջներով։ Թերևս ամենահայտնի օրինակը նման ակցիայի տեղի է ունեցել Ք.Ա. 12-րդ դարում՝ Նոր Արքայության Ռամզես 3-րդ փարավոնի իշխանության օրոք։ Երբ Դեյր էլ-Մեդինայում քտնվող արքայական նեկրոպոլիսի շինարարության մեջ ներգրավված աշխատողները չստացան իրենց հասանելի վարձատրությունը, նրանք բողոքի ցույց կազմակերպեցին, որը համարվում է գրանցված ամենաառաջին նմանօրինակ ակցիաներից մեկը պատմության մեջ։ Ակցիան իրենից ներկայացնում էր նստացույց. մարդիկ մտել էին դամբարաններ և հրաժարվում էին դուրս գալ այնտեղից այնքան ժամանակ, մինչև չվճարեն իրենց հասանելիք աշխատավարձը։ Ի դեպ, այս ակցիան ուժ ունեցավ, և մարդիկ ի վերջո ստացան իրենց հասանելիքը։

6.Եգիպտացի փարավոնները սովորաբար գեր էին

Եգիպտական նկարներում փարավոնները սովորաբար պատկերված են բարետես ու ատլետիկ արտաքինով, բայց իրականում նրանք պետք է որ գեր եղած լինեին՝ հաշվի առնելով նրանց սննդակարգի առանձնահատկությունները, որն իր մեջ առատորեն ներառում էր բարձր կալորիականություն ունեցող բաներ, ինչպես օրինակ՝ գարեջուր, մեղր ու հաց։ Բացի դրանից՝ այս եզրահանգմանը նպաստել են նաև եգիպտական փարավոնների ու բարձրաստիճան այրերիհայտնաբերված մումիաների հետազոտությունները։ Այս առումով դիտարժան օրինակ է լեգենդար Հաթշեփսութ թագուհին, ով ապրել է Ք.Ա. 15-րդ դարում, ում սարկոֆագի ձևը իրականում էապես տարբերվել է մարմնի ձևից։

7.Բուրգերը ստրուկները չեն կարուցել

Բուրգերի շինարարների կյանքը բնավ էլ հեշտ չէր. հայտնաբերված կմախքների վրա պարզ երևում են կյանքի ընթացքում ստացված բազմաթիվ վնասվածքներ ու դեֆորմացումներ, բայց, այնուամենայնիվ, փաստերը խոսում են այն մասին, որ այդ մարդիկ ոչ թե ստրուկներ են եղել, այլ վարձու աշխատողներ։ Պարզվում է՝ Եգիպտոսում շինարարությունը շատ տարածված ու բավականին հարգված մասնագիտություն էր։ Բուրգերի մերձակայքում հայտնաբերված տարբեր գրառումներից երևում է, որ շինջոկատներն իրենց զվարճալի անվանումներ են տվել՝ «Մենքուարի հարբեցողներ», «Կուֆուի ընկերները» և այլն։ Ստրուկ շինարարների մասին վարկածը հղացել է դեռ Հերոդոտոսը, բայց այժմ բազմաթիվ պատմաբաններ հակված են հերքելու այդ ենթադրությունը, որովհետև գնալով ավելի շատ փաստեր են վկայում այն մասին, որ եգիպտացիները ստրուկներին օգտագործում էին հիմնականում գյուղատնտեսական և տնային աշխատանքների համար։

8. Թութմոս արքային սպանել է գետաձին

Շատ քիչ բան է հայտնի Թութանհամոն արքայի մասին, բայց շատ պատմաբաններ որպես նրա մահվան պատճառ մատնանշում են գետաձիու հարձակումը։ Նրա մումիայի սկանավորումը ցույց է տվել, որ նրան հուղարկավորել են առանց սրտի ու կրծքավանդակի հեռացված պատով, ինչը թույլ է տալիս ենթադրել, որ նա մահացել է զարհուրելի վնասվածքներից՝ մարմնի այդ շրջանում ստացված։ Եգիպտագետները նշում են, որ գետաձիերի որսը վտանգավոր, բայց լայն տարածում ունեցող զբաղմունք էր եգիպտական արքունիքում, իսկ Թութանհամոնի դամբարանում բազմաթիվ ապացույցներ են հայտնաբերվել, որոնք վկայում են այն բանի մասին, որ Թութմոս-Թութանհամոն փարավոնը ևս սիրում էր այդ զբաղմունքը, ուստի տրամաբանական է ենթադրել, որ հենց դա էլ բերեց դեռահաս փարավոնի անժամկետ վախճանին։

9. Եգիպտական բժշկությունը տարբեր ոլորտների էր բաժանված

Հին աշխարհում սովորական երևույթ էր, որ բժիշկը կամ ավելի ճիշտ՝ բժշկողը ամեն առողջական հարցով էլ զբաղվեր, բայց Հին Եգիպտոսում դա այդպես չէր։ Բազմաթիվ վկայություններ կան, որ եգիպտացի բժիշկները տարբեր բժշկական ոլորտների մեջ էին մասնագիտանում։ Այս մասին առաջին հիշատակումը պատկանում է հույն ճանապարհորդ ու պատմաբան Հերոդոտոսին և արվել է մոտավորապես Ք.Ա. 450 թվականին։ Նկարագրելով եգիպտական բժշկությունը, նա գրել է. «Ամեն բժիշկ զբաղվում է միայն կոնկրետ հիվանդության բուժմամբ. ոման աչքերն են բուժում, ոմանք՝ ատամները, իսկ ոմանք էլ՝ որովայնը»։
Այս մասնագետներն անգամ ունեին իրենց մասնագիտական անվանումները։ Ատամնաբույժներին հին եգիպտերենով անվանում էին «ատամների բժիշկներ», իսկ պրոկտոլոգների եգիպտական անվանումը թարգմանվում էր որպես «կտրված անուս»։

10. Եգիպտացիները բազմաթիվ ընտանի կենդանիներ ունեին

Եգիպտացիները հավատում էին, որ կենդանիները իրենց աստվածների երկրային մարմնավորումներն են, և սա առաջին քաղաքակրթություններից է, որտեղ ընտանի կենդանիներ էին պահում ոչ միայն գյուղատնտեսական նկատառումներով։ Եգիպտացիք հատկապես գնահատում էին կատուներին, որ նույնացվում էին Բաստետ աստվածուհու հետ, բայց նրանք նաև մեծարում էին բազեներին, շնագայլերին, առյուծներին, շներին և բաբուիններին։ Այս կենդանիները հատուկ դիրք ունեին եգիպտական տներում և հաճախ նրանց մումիֆիկացնում էին և թաղում իրենց տերերի հետ։ Որոշ կենդանիների էլ հատուկ վարժեցնում էին՝ մարդկանց օգնելու համար։ Օրինակ՝ հայտնի է, որ եգիպտացի ոստիկանները հաճախ ունենում էին ծառայողական շներ և հատուկ վարժեցված կապիկներ, որոնք օգնում էին նրանց պարեկություն իրականացնել։

11. Եգիպտացի թե´ կանայք, թե´ տղամարդիկ շպարվում էին

Պճնամոլությունը մարդկությանը բնորոշող առանձնահատկություն է եղել պատմության ողջ ընթացքում, և հին եգիպտացիներն այս առումով ամենևին էլ բացառություն չեն եղել։ Հին Եգիպտոսում մեծ քանակությամբ շպար օգտագործում էին ինչպես կանայք, այնպես էլ տղամարդիկ։ Նրանք հավատում էին, որ այդ կերպ նրանք ստանում էին Հորուս ու Ռա աստվածների պաշտպանությունը։ Շպարը պատրաստում էին տարբեր ապարների փոշիներից և հատուկ լուծույթներից, ինչից հետո այն առատորեն քսվում էր աչքերի շուրջ՝ փայտից, ոսկորից և այլ նյութերից պատրաստված շպարման համար նախատեսված հատուկ գործիքներով։  Եգիպտացի կանայք նաև կարմիր էին ներկում իրենց թշերը և հինայով գունավորում իրենց ձեռքերն ու ոտքերի եղունգները։ Նրանք հավատում էին, որ շպարը կախարդական բուժիչ հատկություն ունի, և նրանք այդքան էլ սխալ չէին. ժամանակակից հետազոտությունները ցույց են տվել, որ  բաղադրության մեջ  կապար պարունակող շպարը, որը խիստ տարածված էր Նեղոսի ափերին, օգնում էր խուսափել աչքերի ախտահարումից։